शेखरचा शेतजीवनाचा आनंद ( Engineer Seeks Happiness in Farming)

शेखर भागवत

मुंबईचा स्ट्रक्चरल इंजिनीयर शेखर भागवत हा हरहुन्नरी, निसर्गप्रेमी आहे. तो आयआयटीत शिकत असताना पक्षीनिरीक्षण, निसर्गात भटकंती यांचे वेड त्याला लागले. त्याने तेव्हाच ठरवले, की वयाच्या पन्नाशीच्या आसपास व्यवसाय-नोकरी सोडून छंद आणि हौशी जोपासत जगायचे. त्याला अलिबागजवळ कनकेश्वर डोंगराच्या पायथ्याशी मुनवली गावात एक एकर जागा मिळालीही. जागा चढउताराची आहे. तेथे आधीचा जमीनमालक कोंबडीपालन व्यवसाय करत होता. शेखर भागवत याने जुन्या मालकाची बांधकामे थोडीफार बदलून तेथे विविध गोष्टी हौसेच्या सुरू केल्या. येणाऱ्या पाहुण्यांना दोन दिवस राहण्याची सोय केली. पौर्णिमेच्या मध्यरात्री कनकेश्वरच्या डोंगरावर लख्ख चांदण्यात गिरिभ्रमण करायचे. स्वच्छ आकाशात ग्रहतारे निरखण्याचा आनंद घ्यायचा. रात्री दोन-अडीचपर्यंत घरी येऊन झोपी जायचे. त्याची बहीण पार्ल्याहून दोन महिन्यांतून एकदा तेथे येते आणि योगशिक्षणाचे कँप घेते. शेखर म्हणाला, “दिवस कसा जातो ते कळतच नाही.”

शेखर तेथे शेती करतो, गरज पडेल तशी बांधकामाची कंत्राटे घेतो, जवळच कामर्ल्याच्या शेतावर धान्याबरोबर सर्व तर्‍हेचा भाजीपाला पिकवतो. त्यामुळे तो ताज्या भाज्या खाण्याची वर्णने फोनवरून सांगत असतो. तो म्हणाला, की त्याची पत्नी सरिता हिलाही भाजी पिकवण्याचे वेड लागले आहे. परंतु सरिता हिचे कौशल्य व 'निर्मिती'सुद्धा व्यक्त होते ती त्यांच्या रेसिपींमधून. भोकर, पांगार यांची कोवळी पाने खाण्यायोग्य असतात हा शोध त्यांना तेथे लागला. मोहाच्या फुलांपासून लाडू, पुऱ्या असे तऱ्हतऱ्हेचे पदार्थ चविष्ट बनवता येतात व ते पौष्टिक असतात. शेखर म्हणाला, की कलिंगडाच्या अगदी आतल्या गराचे सॅलड वा धिरडी/घावन ही खास सरिताची 'निर्मिती'. ते काकडीच्या घावनांपेक्षा सरस लागतात. सरिता होमिओपॅथिक डॉक्टर आहेत. त्यांच्याकडे पेशंट येत असतातच.

माणूस शहरात राहतो, त्यापेक्षा गावाकडे वेगळा कसा वागतो हे शेखर भागवत याच्या साऱ्या हालचालींत दिसते. शेखर याचे नव्वद वर्षांचे वडीलही तेथे राहतात. त्यांचेही सर्व आयुष्य शहरात गेले. पण मुनवलीत ते झकास रमलेत! कोठेही पडलेली काठी उचलतात आणि सारे रान फिरून येतात. आता आतापर्यंत, ते स्कूटर घेऊन अलिबागला वीस किलोमीटरवर जाऊन येत. ते म्हणाले, “मुलाने आता मला तसे करण्यास बंदी घातली आहे.”

शेखर म्हणाला, की “मी स्वत:चे असे येथे एकच बांधकाम केले; छोटेसे मंदिर बांधले.” त्याने ते दगडी देऊळ बांधतानाही इंजिनीयरिंगची गंमत केली आहे. ती म्हणजे त्याने व्यावसायिक म्हणून वेगवेगळ्या ठिकाणी जी बांधकामे केली त्या प्रत्येक ठिकाणची एकेक शिळा आणून त्या मंदिराच्या भिंतीला लावली आहे. त्यामुळे ते त्याच्या व्यावसायिक कामाचे 'मेमोरियल' आपोआपच होऊन गेले आहे. शेखर म्हणाला, "शांतपणे बसायला जागा म्हणून मी ते बांधले. बांधले तेव्हा महाशिवरात्रीला काही दिवस होते, म्हणून शिवमंदिर. आणखी एक कारण म्हणजे भारतभर केलेल्या जंगल भ्रमंतीत निदर्शनास आलेली होती ती तोडकीमोडकी मंदिरे अथवा शिवाच्या पिंडी. तो साचा येथे घेतला. अगदी पायापासून संपूर्ण नवीन असे हे बांधकाम केले. महाशिवरात्रीला तेथे शिव/पिंड याची प्राणप्रतिष्ठा केली. मी तेथे रोज पूजा वगैरे करतो असेदेखील नाही. पण एक गोष्ट घडली, की मंदिर बांधल्यानंतर आजुबाजूच्या खेड्यांतील, वस्त्यांतील लोक तेथे येऊ लागले. दोन-तीन वर्षांपूर्वी एका महाशिवरात्रीला खूप सारे लोक जमले आणि मग तो परिपाठच झाला. आम्ही त्यांना प्रसाद देऊ लागलो. त्यामुळे महाशिवरात्र हा आमच्या येथे ‘इव्हेंट’ होऊन गेला आहे. मी आणि माझे कुटुंबीयही त्या दिवसाची (महाशिवरात्र) वाट पाहू लागलो.”

          शेखरच्या नित्यक्रमावर कोरोना काळाचा तसा काही परिणाम झालेला नाही. बाजार बंद आहे, रस्त्यावरील वर्दळ-वाहतूक कमी झाली आहे, पण तो त्याचे कामर्ल्याला शेत आहे तेथे नित्य जातो. तेथेच त्याने त्याची गाईगुरे हलवली आहेत. त्याने लॉकडाऊनच्या पहिल्या दिवसापासून दैनंदिनी इंग्रजीत लिहून ती मित्रमंडळींना व्हॉट्सअॅपवर पाठवणे सुरू केले आहे. त्यातील त्याची निरीक्षणे अभ्यासू असतात. तो झाडांच्या रचनेकडेदेखील स्ट्रक्चरल इंजिनीयरच्या दृष्टीतून पाहतो. आपट्याचे झाड पडले, त्याचे फोटो काढून त्याने ते पाठवले. आडव्या झाडाला नवा फुटवा आला तेव्हा वाढलेली मौजही वर्णन करून लिहिली. करंजाचे झाड, त्याच्या बिया-त्यांच्यापासून तेल अशा नाना गोष्टी त्याच्या त्या दैनंदिनीतून प्रकट होतात. तसेच, कोकणचा मेवा, करवंदांची जाळी, हिरव्या करवंदांचे लोणचे, आंब्यांच्या ओझाने जमिनीला भिडलेल्या फांद्या ... आणि केव्हातरी येणारा इंदिरा संत यांच्या कवितेचा व त्याचबरोबर युट्यूब युनिव्हर्सिटीचा संदर्भ अशा मनोवेधक गोष्टीदेखील दैनंदिनीत वाचण्यास मिळतात. शेखर म्हणतो, या लॉकडाऊनवर माझे तर प्रेमच बसले आहे. त्याने माझ्या या शेतजीवनाला नवा सूर लाभला आहे!

शेखर आता, सहा वर्षांनंतर शेतावर रमून गेला आहे. त्याला विचारले, की तुझे मुंबईला येणे होते की नाही? तो म्हणाला, की मी माझे ऑफिस पार्ल्यात दोन वर्षांपूर्वीपर्यंत ठेवले होते. तेथे यावे लागायचे. नंतर ती गरज राहिली नाही, परंतु आता मिरची-वांगी-पडवळ-तोंडली अशी विविध प्रकारची भाजी सारखी तयार होत असते. ती घेऊन समुद्रमार्गे गेटवेवरून चर्चगेटला येतो आणि तेथे वेगवेगळ्या मित्रांना/परिचितांना देऊन टाकतो. माझा जाण्यायेण्याचा खर्च निघतो. त्यांना ताजी भाजी मिळते. तसे त्याने मित्र-परिचितांचे पार्ले, अंधेरी, कुलाबा असे गट बनवले आहेत. ते त्यांच्या ठरलेल्या दिवशी चर्चगेटला येऊन भाजी घेऊन जातात. शेखर दर दहा दिवसांनी मुंबईला येतो. तो त्याच्या शेतीच्या उत्पादनांना लाडाने 'ओना' असे म्हणतो -म्हणजे 'ऑरगॅनिक अँड नॅचरल अफेअर'.

          तो आता परिचितांसमोर व्हॉलंटरी लॉकडाऊनची कल्पना मांडणार आहे. म्हणजे त्यांच्यापैकी ज्या कोणाला शहरी जीवनापासून पाच-सहा महिने दूर राहायचे असेल आणि कृषी जीवनाचा अनुभव घ्यायचा असेल, त्यांची तशी निसर्गात राहण्याची सोय तो करणार आहे - व्हॉलंटरी लॉकडाऊन इन नेचर!

          तरीही कोरोना काळात शेखरशी संबंधित दोन गोष्टी घडल्याच. त्याच्या तेथील बांधकाम कंत्राटांवर काम करण्यासाठी पश्चिम बंगालमधून पंधरा-वीस मजूर दरवर्षी आठ महिन्यांसाठी तेथे येतात. त्यांच्यातील बाराजण डिसेंबर-जानेवारीत परत गेले. सात जण तेथे राहिले. ते 'कोरोना'मुळे तेथेच अडकले आहेत. शेखरला त्यांना धान्य भरून द्यावे लागते; त्यांच्यासाठी त्यांना अन्य कामे नसल्याने शेतीत कामे काढून द्यावी लागतात.          

       दुसरी गोष्ट म्हणजे त्याचा वडिलांशी कोरोनामुळे वेगळा बंध तयार झाला आहे! वडिलांची दाढी करण्यासाठी नाभिक नित्य त्यांच्याकडे येई. तो 'कोरोना'मुळे आता येत नाही. मग शेखर म्हणाला, "मीच त्यांची दाढी करून देतो. ही वेगळीच जवळीक पिताजींजवळ साधली गेली आहे." शेखर असा हरहुन्नरी आहे. त्यामुळे त्याचे खेड्यात शेतावर राहण्यास गेल्याने काही अडत नाही; उलट तो उत्फुल्लपणे शेतजीवन जगत आहे.

शेखर भागवत 9921610522 shekhar.dimen@gmail.com

- दिनकर गांगल 9867118517 dinkargangal39@gmail.com

(दिनकर गांगल हे 'थिंक महाराष्‍ट्र डॉट कॉम' या वेबपोर्टलचे मुख्‍य संपादक आहेत.)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
शेखर भागवत यांच्या शेतातील छायाचित्रे -